Wereldliteratuur: Mario Vargas Llosa ‘de schrijver van de vrijheid’
Het ongrijpbare meisje
Uit het werk van Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa las ik het boek ‘Het ongrijpbare meisje’. Een aangrijpend boek dat zich afspeelt in de tweede helft van de twintigste eeuw. Hoofdpersonage Ricardo voert zijn lezers mee naar de romantische jaren vijftig in Lima, de roerige jaren zestig in Parijs, de swingende jaren zeventig in Londen en de jaren tachtig in Tokio en Madrid.
Waarover gaat het verhaal?
Ricardo valt op zijn vijftiende als een blok voor een meisje dat zich Lily noemt. Maar op een dag blijkt dat alles wat ze heeft verteld leugens waren en ze verdwijnt spoorloos. In de jaren die volgen komt hij haar op de meest onverwachte momenten tegen: als aspirant-guerrillastrijdster, als echtgenote van een Franse diplomaat, als vrouw van een rijke Engelse renpaardenfokker, als minnares van een masochistische Japanse onderwereldfiguur. Iedere keer noemt ze zich anders en heeft ze alle sporen van de vorige episodes volledig gewist. En iedere keer is Ricardo weer als was in haar handen, tot ze hem niet meer nodig heeft en verdwijnt.
|
'Wie weinig leest of enkel rioolliteratuur verslindt, zal je nooit veel te vertellen hebben. Die persoon lijdt niet alleen aan verbale, maar ook aan intellectuele armoede. Van lezen word je een gelukkiger en rijker mens. Zonder literatuur zou erotiek niet bestaan. Seks zou veel fantasielozer zijn. Een stel dat van de verzen van Charles Baudelaire of Francesco Petrarca geniet, beleeft veel meer plezier aan de liefdesdaad, daar ben ik rotsvast van overtuigd. Bij een paar dat 's avonds voor tv-feuilletons hangt, is de verbeeldingskracht ver te zoeken.' Mario Vargas Llosa |
Mario Vargas Llosa ' de schrijver van de vrijheid'
Mario Vargas Llosa (Peru, 1936) is een van de belangrijkste Zuid-Amerikaanse schrijvers van deze tijd. Zijn romans staan bekend om hun politieke en gewelddadige sfeer en hun aandacht voor het morele verval van de maatschappij. Mario Vargas Llosa mocht in 2010 de Nobelprijs voor de literatuur in ontvangst nemen. Hierbij werd hij beloond "voor zijn cartografie van de machtsstructuren en zijn scherpzinnige beelden van het verzet, de opstandigheid en de nederlaag van het individu".
Vargas Llosa, die zijn tijd verdeelt tussen Europa, de Verenigde Staten en Peru, heeft een machtig oeuvre opgebouwd. Samen met onder meer Marquez en wijlen Julio Cortazar zette hij in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw de Latijns-Amerikaanse literatuur op de wereldkaart.
In 1987 werd de schrijver politicus. Maar na drie jaar intensief campagne te hebben gevoerd tegen de latere dictator Alberto Fujimori verloor Vargas Llosa in 1990 nipt de strijd om het Peruviaanse presidentschap. Het duurt niet lang voor de voormalige rechtse presidentskandidaat zich aan politieke uitspraken waagt - over zijn afkeer van de Cubaanse leider Fidel Castro en de Venezolaanse president Hugo Chávez bijvoorbeeld, of over zijn bewondering voor het neoliberalisme en de vrijemarkteconomie.
|
Toch zou het Vargas Llosa geen recht doen om hem hier te portretteren als een schrijver die het louter over dictatoriale verhoudingen heeft. Zijn engagement is veel breder en is evenzeer te beschouwen als een pleidooi voor menselijke vrijheid. (mdw, 2010) |
Dat auteur Mario Vargas Llosa zich intensief heeft ingezet in de politiek in Peru verbaast me niet. In zijn werk ‘Het ongrijpbare meisje’ (Llosa, 2006) zijn er duidelijke aanwijzingen te vinden voor zijn interesse in en vooral ontevredenheid over de politieke situatie in zijn geboorteland. Hij roept zijn lezers op tot engagement en vooral om na te denken over gelijkheid en rechtvaardigheid.
|
Daarom is het belangrijk om Vargas Llosa te lezen. We moeten één zaak goed blijven beseffen: wie niet bereid is voor de vrijheid te vechten, wie niet bereid is om voor haar in de bres te springen, loopt het risico haar definitief te verliezen. Of zoals Vargas Llosa in De cultuur van de vrijheid schrijft: 'Vrijheid is net als de liefde een rijke ervaring die niet in een definitie gevat kan worden. Maar zo onmogelijk als het is haar te definiëren, zo simpel is het om haar te identificeren, te beseffen wanneer ze er is, of ze echt is of vals en of we haar genieten of moeten ontberen.' (eb, 2010) |
Op 3 oktober 1968 pleegden de militairen onder leiding van generaal Juan Velasco Alvarado de staatsgreep die een einde maakte aan het democratische bewind van Belaunde Terry, die in ballingschap ging, en werd in Peru een nieuwe militaire dictatuur ingesteld die twaalf jaar zou duren. (uit 'Het ongrijpbare meisje)
Hij werpt ook een blik op de politieke situatie in de landen waarin het hoofdpersonage Ricardo verblijft. Bijvoorbeeld: hoe de wantrouwigheid tegenover allochtonen groeit in Parijs. Of de opkomst van de hippiebeweging in Londen. Het hoofdstuk waarin Ricardo’s vriend Juan Barreto overlijdt aan aids, de tot dan toe nog onbekende ziekte, is zowel emotioneel aangrijpend als interessant: hoe de bevolking en specifiek de hippies die ten prooi vielen aan dit virus tegenover deze onbekende dreiging stonden.
‘Het is niet de schuld van Frankrijk dat we nog altijd een stel buitenlanders zijn, beste jongen. Dat is onze eigen schuld. Een roeping, een lotsbestemming. Net als ons beroep van tolk, een andere manier om altijd een vreemdeling te blijven, om je ergens te bevinden zonder je er te bevinden, om te zijn maar ook niet te zijn. (uit 'Het ongrijpbare meisje)
|
Eindelijk! Mario Vargas Llosa won gisteren de Nobelprijs Literatuur 2010. Daarmee krijgt de Peruaanse schrijver terecht dezelfde waardering als die andere Latijns-Amerikaanse literaire grootmeesters Pablo Neruda, Gabriel García Márquez en Octavio Paz. Niemand kon langer heen om zijn enorme oeuvre op diverse domeinen. (eb, 2010) |
Een schitterende Nobelprijswinnaar” Dit omschrijft de algemene consensus van de media rond deze auteur. Na slechts één werk uit zijn oeuvre te hebben gelezen ben ik zeer nieuwsgierig naar wat de rest me te bieden heeft. Toen ik begon in ‘Het ongrijpbare meisje’ verwachtte ik me aan een liefdesroman. Maar dit boek heeft zoveel meer. De lezer krijgt een heleboel informatie over verschillende culturen (bijvoorbeeld de Peruaanse of Japanse), een blik in de organisatie van de guerrillastrijders en je wordt meegezogen in Ricardo’s allesoverheersende liefde voor ‘het stoute meisje’. In elk hoofdstuk van het boek treft de lezer Ricardo aan in een nieuwe levensfase, hij ontmoet nieuwe mensen, woont op een nieuwe plaats of in een nieuw land, en steeds komt ‘het stoute meisje’ weer op zijn pad. Deze roman is allesbehalve een liefdesverhaal met een happy end. Hoe de vrouw van zijn leven steeds misbruik maakt van de goedheid van Ricardo en hoe bijna elke vriend die op zijn pad komt vroegtijdig sterft, het laat de lezer niet onberoerd. De romantische ziel in mij had liever het laatste hoofdstuk niet gelezen. Laat die twee maar gelukkig bij elkaar blijven, het stoute meisje eindelijk trouw geworden aan haar brave jongen, samen de rest van hun leven slijten.
|
Met Vargas Llosa is de literatuurgeschiedenis een schitterende Nobelprijswinnaar rijker. Een schrijver die laat zien wat engagement in de literatuur vermag, die zijn lezers tot nadenken stemt en inspireert tot rebellie tegen 'de werkelijke werkelijkheid'. (mdw, 2010) |
Bibliografie
Ceulaer, J. D. (2010, oktober 13). Schrijven als wraak. Knack, p. 112.
Desmet, Y. (2010, 10 08). Yves Desmet sprak tweemaal met Vargas Llosa. De Morgen, p. 8.
eb. (2010, 10 8). Vrijheid is net als de liefde. De Standaard, p. 38.
Llosa, M. V. (2006). Het ongrijpbare meisje. Amsterdam: Meulenhoff.
mdw. (2010, 10 8). De schrijver van de vrijheid. Het nieuwsblad, p. 78.
Verhofstadt, G. (2010, 10 8). Guy Verhofstadt roemt de 'cultuur van de vrijheid' van Nobelprijswinnaar literatuur. De Morgen, p. 18.